Friday, August 5, 2016

Uza Internet: Matadalan ba Labarik no Foinsa’e sira

Uza internet ne’e hanesan divertimentu ida. Haksolok no keta haluha atu asegura katak ita seguru. Imi bele halo buat barak furak ho internet. Imi bele halimar jogus, imi bele koalia ho imi nia belun sira, hasoru belun foun sira no asesu ba informasaun importante sira. Foinsa’e Timor-oan barak mak utiliza internet ba Facebook, What’s App, Twitter, Skype no aplikasaun sira seluk ne’ebe hanesan. Imi iha direitu atu goza no esplora buat hotu ne’ebe mundu dijital oferese! Maibe imi mós presiza hatene katak, husi internet imi bele asesu ba buat ruma mak imi lagosta iha interner, hanesan imajen no istoria sira mak bele konfuza imi no bele mós halo imi hakfodak. Imi nia kolega sira no adultu sira mak imi konfia sira laos ema mesak mak iha mudu dijital ne’e. Infelizmente intenet mós utiliza husi ema sira ne’ebe ladiak ka ema sira ne’ebe ho intensaun aat, prejudika, abuza ka goza imi ka ema seluk. Bainhira utiliza internet imi presiza hatene regra baziku sira atu bele asegura imi nia aan rasik no ema seluk. Imi iha direitu atu utiliza internet ho seguru no tau imi nia limitasaun rasik. Koko atu halo diak ho ema seluk nudar o mós gosta ema seluk atu halo diak ba o. Sai ema matenek, responsabilidade liu husi online ne’ebe seguru, no iha moris lolos nian! Defini ita nia limite rasik 1. Asegura nia privasidade, imi nia familia no imi nia kolega sira. Koko atu labele hato’o ka hatete sai barak liu informasaun privadu konaba ita nia aan rasik ka ema seluk ne’ebe besik ho ita, inklui ita nia familia. Imi la hatene se-se de’it mak bele asesu ba informasaun liu husi online. 2. Karik imi uza hamutuk situs rede sosial utiliza regras privadu hodi asegura imi nia perfil online atu nune’e so ita nia belun sira deit mak bele haree. Karik posivel, duke uza ita nia naran lolos, ita tenke utiliza ita nia naran istimada ne’ebe lolos mak ita nia belun sira koñese.